De bewogen geschiedenis van De Beers

Waar begint het verhaal van De Beers?

Net zoals de diamant een lang traject aflegt, van zo’n 150 km onder de aardkorst tot in het juweel dat u koopt, legde ook diamantgigant De Beers een heus traject af. Al begint hun geschiedenis uiteraard geen 3,3 miljard geleden. En hoewel hun verhaal op hun eigen website verteld wordt vanaf 1988, keren wij voor het ontstaan van De Beers terug naar het jaar 1870.

In dat jaar trok de 17-jarige Cecil Rhodes, een Britse domineeszoon met hart- en longproblemen, naar Zuid-Afrika. In de Kaapkolonie, die van 1814 tot 1910 in Britse handen was, bezat zijn broer Herbert een katoenplantage waar Cecil op kon komen werken. Het land was echter ongeschikt voor katoen en de plantage werd dus geen succes. 

Gelukkig had Zuid-Afrika nog andere troeven. In 1866 werd er immers diamant ontdekt. Het was de 15-jarige Erasmus Jacobs die er nabij de Oranjerivier een wit steentje vond. Omdat niemand in het gezin wist dat het om diamant ging, gebruikte de jongen hem als speelgoed. Pas later werd er via een vriend van de buurman geconstateerd dat zijn speelgoed een diamant van 21,25 karaat was.

Deze steen ging de geschiedenis in als de Eurekadiamant. De gouverneur van de Britse kolonie, sir Philip Wodehouse, kon de diamant kopen en toonde deze aan koningin Victoria. In 1867 werd de Eurekadiamant dan eerst in Londen tentoongesteld en vervolgens geslepen tot een briljant van 10,73 karaat.

Leuk weetje: Precies 100 jaar na de vondst keerde de Eurekadiamant terug naar Zuid-Afrika waar u hem nu nog steeds kan bewonderen in het Big Hole Museum bij Kimberley. Het is een populaire toeristische attractie waar u als bezoeker ook ondergronds gaat in een gereconstrueerde mijnschacht om zo meer te leren over de geschiedenis van de diamant.

Hoe ging het inmiddels met de gebroeders Rhodes?

Terug naar de broertjes Rhodes nu. Ook zij raken besmet door de diamantkoorts en besluiten in 1871 hun geluk te beproeven in Kimberley (toen nog New Rush). Ze verdienen er een aardige duit met het verhuren en verkopen van waterpompen. Cecil weet zelfs consumptie-ijs te produceren en te verkopen aan de mijnwerkers. En met een groot deel van zijn inkomsten begint hij als een echte zakenman te investeren in de mijnbouw.

In 1873 keert Cecil terug naar zijn geboorteland om er zijn studies rechten verder te zetten aan de Universiteit van Oxford. Hij wordt er beïnvloed door koloniale denkbeelden en ontwikkelt steeds meer zijn fanatieke imperialistische ideologie. Vooral professor John Ruskin maakt een onuitwisbare indruk op hem met zijn inaugurele rede.

Daarin zegt hij onder andere “Zijn jullie, de jongere garde van Engeland, van plan om van je land weer een vorstelijke zetel voor koningen te maken? Een majesteitelijk eiland, een lichtbron voor de hele wereld, een middelpunt voor vrede, een zetel van wetenschap en kunsten, een land waar iedereen met jaloezie naar opkijkt? Wat Engeland moet doen om niet ten onder te gaan is koloniën stichten!”

We kunnen stellen dat deze woorden bepalend waren voor de levenskoers van Cecil. Hij is ervan overtuigd dat het Britse volk het belangrijkste volk ter wereld is en dat de hele mensheid baat heeft bij een uitbreiding van het Britse Rijk. Op zijn politieke agenda staat dan ook het heroveren van de Verenigde Staten en de Union Jack laten wapperen in Zuid-Afrika.

Hoe evolueerde de diamantmarkt ondertussen?

Omwille van zijn slechte gezondheid is het voor Cecil Rhodes onmogelijk om een lange tijd in Engeland te vertoeven. Hij reist dan ook regelmatig heen en weer tussen Oxford en Zuid-Afrika tot hij in 1881 afstudeert. Tijdens zijn verblijven in Zuid-Afrika zit hij echter niet stil. Vanaf 1880 begint de jonge zakenman stelselmatig velden van boeren op te kopen.

Zo ook het veld bij de Oranjerivier dat eigendom is van de broers De Beer. De broers hadden wel al diamanten gevonden op hun veld, maar zijn er als vrome christenen niet in geïnteresseerd. Ze willen zich niet laten meeslepen door de diamantkoorts en besluiten hun land te verkopen.

Omdat de diamanten er maar voor het rapen liggen, ontstaat er overproductie en stort de diamantmarkt in. U kan er op dat moment diamant kopen voor dezelfde prijs als halfedelstenen zoals Topaas of Turkoois. Heel wat mijneigenaren kunnen het hoofd nog amper boven water houden, waar Rhodes weer voordeel uithaalt.

In die periode zijn er zo’n 1600 afzonderlijke claims in de Kimberleymijn. Rhodes besluit samen met zijn zakenpartner Charles Dunell Rudd verschillende claims in de Kimberleymijn te kopen. Het tweetal was bevriend geraakt in 1872 en tijdens Rhodes zijn studieperiodes in Oxford behartigt Rudd steeds hun zaken In Zuid-Afrika. 

We mogen ook niet vergeten vermelden dat in 1880 de Eerste Boerenoorlog, de vrijheidsoorlog tussen de Boeren en het Britse Rijk, uitbrak en Transvaal de onafhankelijkheid opeiste. Dit was echter ‘maar’ een voorloper van de Tweede Boerenoorlog die veel heviger was en waarin zowel Rhodes als diamant op zich een grotere rol speelden.

Wanneer begon het imperium van De Beers vorm te krijgen?

Dat 1880 een bewogen jaar was, staat buiten kijf. Niet in het minst voor Rhodes zelf die in dat jaar zijn bedrijf ‘De Beers Mining Company’ opricht, vernoemd naar het veld van de gebroeders De Beer, en zijn politieke carrière start. Hij wordt vertegenwoordiger voor het kiesdistrict Barkly West en pleit met succes voor de kolonisatie van Beetsjoenaland (wat later Botswana werd).

En zijn dromen om het Britse Rijk uit te breiden? Zijn dromen worden effectieve plannen die hij deels weet te realiseren. In 1888 tekent zijn zakenpartner Rudd een verdrag met de Matabelekoning Lobengula om naar mineralen te graven in Matabeleland en Mashonaland. In werkelijkheid is dit het begin van de kolonisatie van Rhodesië, het land dat Rhodes naar zichzelf vernoemt.

Ter situering: in 1923-1924 kreeg het gebied zelfbestuur en werden het de Britse kroonkolonies Noord-Rhodesië, nu Zambia, en Zuid-Rhodesië, het huidige Zimbabwe. De Kaap-Caïro-spoorweg, een spoorlijn van het Zuid-Afrikaanse Kaapstad naar het Egyptische Caïro, waar hij van droomde bleef echter een onvoltooid project. Mede door de twee Boerenoorlogen en de Wereldoorlogen.

Ook 1888 bleek dus een bewogen jaar te zijn. In dat jaar kan Rhodes tevens het diamantbedrijf van zijn rivaal Barney Barnato, de Kimberley Central Diamond Mining Company, opkopen. Hij fuseert de bedrijven onder de naam ‘De Beers Consolidated Mines’, wat een zekere stabilisering van de diamantmarkt teweegbrengt.

Dat kan van zijn politieke carrière echter niet gezegd worden... In 1890 wordt Cecil Rhodes de 7^de premier van de Kaapkolonie en neemt hij de Glen Grey Act aan. Dit is een wet die een beperking legt op het grondbezit van inheemse Afrikanen en wordt beschouwd als de voorloper van de apartheid.

Hoe grijpt Rhodes naast de rijkdommen van Transvaal?

De verstandhouding tussen de Boeren en de Britten blijft dan ook uiterst gespannen. De ‘uitlanders’, voornamelijk Britse gastarbeiders, worden gediscrimineerd en de Britten plannen eind 1895 een invasie om hier komaf mee te maken. De werkelijke reden voor de aanval zijn natuurlijk de minerale rijkdommen van Transvaal.

Het meesterbrein achter de operatie is, jawel, Cecil Rhodes. De invasie die in de geschiedenisboeken bekend staat als de Jameson Raid is echter onsuccesvol. Rhodes had de onvrede van de uitlanders overschat en kon dus niet op hen rekenen. Ook bleken de Boeren op de hoogte van de aanval en stonden ze de Britten al op te wachten met zware artillerie.

Die mislukte staatsgreep in Transvaal wordt wel vernoemd als aanleiding voor de Tweede Boerenoorlog van 1899 tot 1902. Tijdens die oorlog kan Rhodes gedurende een half jaar niet weg uit het belegerde Kimberley. Hij focust zich dan ook volledig op zijn diamantbedrijf waarmee hij tegen die tijd al 90% van de wereldwijde diamantproductie beheerst.

Wat gebeurde er na de dood van Rhodes met De Beers?

Cecil Rhodes had in al die tijd niet enkel zijn imperium groot gemaakt, maar ook veiliggesteld. Tussen juli 1890 en januari 1896 richt hij daarvoor ‘The Diamond Syndicate’ op. Hierdoor kunnen de diamantvoorraad en diamantprijzen gecontroleerd worden. Met andere woorden: hij kan schaarste creëren en zo de prijzen om diamant te kopen kunstmatig hoog houden.

In de laatste jaren van zijn leven weet hij zijn vermogen dan ook te verdubbelen. In 1902 sterft hij op 48-jarige leeftijd aan een hartstilstand. Maar De Beers blijft bestaan en blijft groeien. Meer zelfs: in 1939 zit het bedrijf samen met GIA om een standaard te ontwikkelen voor de kwaliteit van diamant. De 4 C’s waren vanaf dan een feit!

Een jaar later, in 1940, werken beide bedrijven samen aan een campagne om het diamant kopen te stimuleren. Robert M. Shipley, founder van GIA, laat Gladys Babson-Hannaford (die voor het reclamebureau van De Beers werkt) het land rondreizen om juweliers uit te leggen hoe ze met hun klanten de 4 C’s moeten bespreken.

In 1947 bedenkt het Amerikaanse reclamebureau N.W. Ayer (waar Babson-Hannaford voor werkt) een slogan die niet alleen diamant kopen stimuleert, maar tot vandaag wereldwijd bekend is. De slagzin ‘A diamond is forever’ kwam op foto’s van verlovingsringen waardoor Amerikaanse vrouwen enkel nog tevreden waren met een verlovingsring met diamant.

De verkoop nam toe door het onderstrepen van diamant als onbreekbaar symbool van eeuwigdurende liefde. Misschien had Cecil Rhodes beter gedroomd van het winnen van harten in plaats van het winnen van land en volkeren?

Wilt u zelf iemands hart winnen? Bekijk hier het ruime aanbod diamanten verlovingsringen. Wilt u eerder diamant kopen als investering? Neem voor meer advies contact op met de experten van BAUNAT.